Het Referendum over Oekraïne

De belangrijkste vragen

Op 6 april kunnen alle kiesgerechtigde Nederlanders hun stem uitbrengen over het associatieverdrag tussen de Europese Unie en Oekraïne. Het is het eerste referendum dat onder de nieuwe referendumwet wordt gehouden.

Op het stembiljet staat: “Bent u voor of tegen de wet tot goedkeuring van de Associatieovereenkomst tussen de Europese Unie en Oekraïne?”.

Wat is een associatieverdrag en wat staat er in?
De Europese Unie heeft tientallen associatieverdragen, maar de inhoud verschilt van land tot land. Associatieverdragen kunnen worden gebruikt om handelsbetrekkingen te regelen of een douane-unie in te stellen.

In het verdrag met Oekraïne is onder meer vastgelegd:

• Dat de handelsbetrekkingen met Oekraïne worden verstevigd.

• De belofte om importheffingen af te bouwen.

• Samenwerking op het gebied van justitie en veiligheid worden geïntensiveerd.

• Op het gebied van diplomatie moet beter worden samengewerkt

• Het verdrag moet zorgen voor meer vrede en stabiliteit binnen en buiten de regio.

• De verspreiding van massavernietigingswapens moet worden tegengaan, corruptie worden bestreden en is er aandacht voor duurzaamheid.

Leidt het associatieverdrag tot een EU-lidmaatschap voor Oekraïne?
In ieder geval niet rechtstreeks. Lid worden van de Europese Unie moet apart worden besloten, zowel in Oekraïne als in de EU-landen. Daarvoor zijn nog geen stappen gezet. Oekraïne is geen kandidaat voor lidmaatschap van de Europese Unie. Er is ook nog geen lidmaatschap aangevraagd, hoewel het geen geheim is dat Oekraïne dat graag zou willen.

Wel staat in het associatieverdrag dat de Europese Unie de “Europese ambities van Oekraïne erkent en de keuze voor Europa toejuicht”.

Kost het verdrag ons geld?
Oekraïne krijgt veel geld uit Europa: uit de bestaande hulpprogramma’s circa 30 miljard euro. In principe verandert het akkoord daar niet zoveel aan: ook zonder het verdrag krijgt Oekraïne financiële hulp.

Het realiseren van de afspraken uit het verdrag kost wel geld. Maar dat geld is afkomstig uit bestaande hulpprogramma’s. Indirect zou het verdrag kunnen leiden tot extra geld voor het land, maar het verdrag verplicht de EU er in ieder geval niet toe. Overigens is het de bedoeling dat Oekraïne het geld terugbetaalt, al is het de vraag of dat ook daadwerkelijk gebeurt.

Trekken er straks Oekraïners naar Nederland?
Op dit moment hebben Oekraïners een visum nodig om naar EU-landen te reizen. De Europese Unie onderhandelt momenteel met Oekraïne over het afschaffen van de visumplicht. Dat gebeurt los van het handelsverdrag, al worden de onderhandelingen in het verdrag wel aangestipt en aangemoedigd.

Wie zijn de belangrijkste voor- en tegenstanders?
Het nee-kamp bestaat onder meer uit het Burgercomité EU en het Forum voor Democratie van Thierry Baudet, die beide initiatiefnemer waren van het referendum.

Ook de SP, die in het parlement eerder ‘nee’ stemde tegen het verdrag, gaat campagne voeren tegen het verdrag.

Het ja-kamp wordt aangevoerd door Stem voor Nederland met conservatief Joshua Livestro als aanvoerder. Het kabinet – dat voorstander is van het verdrag – gaat geen grote campagne voeren, maar gaat wel pleiten voor een ‘ja’.

Oppositiepartij D66, voorstander van het verdrag, gaat actief campagne voeren.

Daarnaast voert GeenPeil een campagne om mensen ertoe te bewegen hun stem uit te brengen. De organisatie zegt mensen niet ‘voor’ of ‘tegen’ willen te laten stemmen, maar een neutrale campagne te willen voeren.

Wat gebeurt er met de uitslag van het referendum?
Het referendum is geldig als 30 procent of meer van de stemgerechtigden komt opdagen. Het referendum is niet bindend, maar als een meerderheid tegenstemt, moeten de Tweede en Eerste Kamer er opnieuw naar kijken.

Het ‘ja’-kamp roept het kabinet op om de uitslag te accepteren, ook als dat een ‘nee’ wordt.

Wat er in de praktijk gebeurt als het verdrag wordt afgekeurd, is onduidelijk. Het verdrag is namelijk al uit-onderhandeld. Het overgrote deel van het verdrag is zelfs al in werking getreden. De politieke gevolgen van een ‘nee’ zijn nog niet te overzien.

In 2005 werd het vorige referendum in Nederland gehouden, over de Europese Grondwet. Ruim zestig procent stemde tegen, maar in gewijzigde vorm – als het Verdrag van Lissabon – werd die Grondwet uiteindelijk toch ingevoerd.

Wat kost dit referendum?
Het kabinet heeft maximaal 30 miljoen euro voor het referendum uitgetrokken – 20 miljoen minder dan voor de parlementsverkiezingen van 2012, waardoor er ook minder stemhokjes zijn.